Trong cuộc sống hiện đại đầy áp lực, sự trì hoãn là một thách thức lớn với nhiều người. Để đối phó, không ít cá nhân tìm đến các ứng dụng self-help, với hy vọng chúng sẽ là “liều thuốc” kỹ thuật số giúp cải thiện năng suất và tinh thần. Tuy nhiên, qua trải nghiệm thực tế, tôi nhận ra rằng con đường đến sự giác ngộ số không phải lúc nào cũng suôn sẻ như lời quảng cáo. Những ứng dụng này, dù mang ý định tốt, lại ẩn chứa nhiều vấn đề sâu xa mà người dùng cần biết trước khi đặt trọn niềm tin.
1. Cái Bẫy “Đơn Giản Hóa Quá Mức”
Một trong những vấn đề lớn nhất của các ứng dụng self-help là xu hướng đơn giản hóa những nhiệm vụ vốn dĩ rất cơ bản. Lấy ví dụ từ Finch – một ứng dụng nổi bật trong số đó. Trong tuần đầu tiên sử dụng, tôi liên tục phải đánh dấu các mục như đánh răng, uống nước, hay rửa mặt. Đây là những hoạt động mà hầu hết người trưởng thành thực hiện trong khoảng 20 phút đầu tiên sau khi thức dậy, và việc hoàn thành chúng không hề giúp cải thiện hiệu suất làm việc của tôi chút nào.
Mặc dù ứng dụng cho phép người dùng thêm mục tiêu cá nhân, nhưng phần lớn các hoạt động có giá trị trong Finch lại bị khóa sau bức tường trả phí. Nếu tôi chỉ cần một ứng dụng miễn phí để nhắc nhở mình ra khỏi giường và đánh răng, thì ứng dụng báo thức trên điện thoại đã làm rất tốt việc đó rồi.
Những nhiệm vụ được đơn giản hóa quá mức này thường đi kèm với âm thanh leng keng, thông báo pop-up không cần thiết, tất cả nhằm mục đích làm cho cuộc sống bớt “áp lực” hơn. Tuy nhiên, điều này lại khiến ứng dụng trở nên quá “trẻ con” trong cách tiếp cận, đòi hỏi người dùng phải tùy chỉnh rất nhiều để nó hoạt động theo đúng ý muốn. Mặc dù ý tưởng là để ứng dụng không tạo cảm giác gánh nặng, nhưng một số nhiệm vụ, đặc biệt trong công việc hay học tập, đòi hỏi sự nghiêm túc nhất định. Việc sử dụng một ứng dụng phát ra tiếng chuông như đồ chơi trẻ em có thể không phải là cách tiếp cận phù hợp để cải thiện sự nhất quán trong công việc.
Finch app với các nhiệm vụ hàng ngày cơ bản
Giao diện thêm nhiệm vụ trên ứng dụng Finch
2. Quá Trình Thiết Lập Phức Tạp
Để các ứng dụng self-help thực sự hoạt động hiệu quả và giúp bạn đi đúng hướng, việc thiết lập ban đầu có thể tốn một lượng công sức đáng ngạc nhiên. Bản thân tôi là một chuyên gia an ninh mạng và nhà phát triển web, thường xuyên xử lý các mẫu mã độc và hàng trăm dòng code mỗi ngày, nhưng ngay cả tôi cũng đôi khi phải vật lộn để tìm ra nơi các nhà phát triển giấu đi một số cài đặt hoặc tính năng quan trọng.
Habitica là một ví dụ điển hình. Mục tiêu cơ bản của ứng dụng này là trò chơi hóa các nhiệm vụ của bạn. Bạn tiến bộ trong trò chơi và nhận được vật phẩm bằng cách hoàn thành các nhiệm vụ trong thế giới thực. Nghe có vẻ đơn giản, phải không? Nhưng hãy thử tự mình tìm cách ấp trứng, cho thú cưng ăn, mua thiết bị, hay hiểu cách hoạt động của tiền tệ trong ứng dụng xem sao.
Giao dịch trong ứng dụng Habitica
Thêm vào đó, bạn sẽ thấy các giao dịch nhỏ (microtransactions) tương tự như trong game. Trong khi Finch tiếp cận có trách nhiệm hơn bằng cách sử dụng mô hình đăng ký trả phí để mở khóa các tính năng hữu ích, thì Habitica lại có các viên ngọc trong ứng dụng mà bạn có thể mua để nâng cấp ngoại hình. Đối với những người đang vật lộn với sự mất tập trung, điều này dường như không phải là một ý tưởng hay. Các giao dịch nhỏ vốn đã làm hỏng ngành công nghiệp game, tôi thà rằng chúng đừng xuất hiện trong các ứng dụng self-help.
Ngay cả khi bạn hiểu tất cả những gì ứng dụng đang cố gắng truyền tải ngay từ đầu, việc phải tự tạo các nhiệm vụ phù hợp với yêu cầu cụ thể của mình vẫn là một rắc rối lớn. Mặc dù không có giải pháp chung nào cho tất cả, nhưng các ứng dụng có thể làm tốt hơn việc chỉ cung cấp các nhiệm vụ cơ bản như đánh răng và ra khỏi giường theo mặc định.
3. Hội Chứng “Kiệt Sức Vì Thông Báo”
Một khía cạnh khác khá phản tác dụng của các ứng dụng self-help chính là tần suất thông báo liên tục. Chẳng hạn, Finch gửi trung bình bốn thông báo mỗi ngày, thường là trong giờ làm việc, chỉ để nhắc tôi mở ứng dụng. Đối với một người đang cố gắng tập trung, đó thực sự là một phiền toái lớn.
Tôi hiểu rằng thông báo là cách duy nhất để ứng dụng tương tác với người dùng khi họ không mở ứng dụng. Tuy nhiên, các nhà phát triển cần suy nghĩ kỹ hơn về nội dung thông báo thực tế. Việc bị mất tập trung khỏi công việc chỉ để thấy ứng dụng self-help của tôi nói “I miss you cheep” (Tôi nhớ bạn kêu chíp chíp) không hề tốt cho năng suất một chút nào.
Thông báo hàng ngày từ Finch
Habitica làm tốt hơn một chút ở điểm này, vì các thông báo của ứng dụng chủ yếu liên quan đến nhiệm vụ đang thực hiện. Tuy nhiên, thông báo của Habitica thường bị lẫn lộn giữa hàng loạt thông báo khác trên điện thoại của tôi, khiến tôi không nhìn thấy thông báo (và do đó không được nhắc nhở về nhiệm vụ) cho đến khi quá muộn. Nếu bạn dùng Android, bạn có thể tắt quyền thông báo hoặc thậm chí kiểm soát từng loại thông báo riêng lẻ từ cài đặt điện thoại. Song, điều đó lại góp phần vào “núi” cài đặt mà bạn vốn đã phải “leo” khi mới bắt đầu sử dụng các ứng dụng này.
4. Yếu Tố “Con Người” Bị Bỏ Lỡ
Với vai trò là một chuyên gia công nghệ chứ không phải chuyên gia sức khỏe tinh thần, tôi sẽ không bình luận về các lợi ích hay nhược điểm y tế của việc sử dụng các ứng dụng này. Tuy nhiên, rõ ràng là có một yếu tố con người bị thiếu hụt ở đây. Giọng điệu quá tích cực của Finch khiến tôi khó chịu, trong khi sự ám ảnh “robot” của Habitica về việc hoàn thành nhiệm vụ để tiến bộ trong game lại làm mất đi niềm vui thực sự của việc trò chơi hóa.
Thú cưng của ứng dụng Finch hiển thị trên điện thoại
Trong mọi trường hợp, những ứng dụng này bỏ lỡ yếu tố con người mà bạn có thể nhận được khi đến gặp một chuyên gia sức khỏe tâm thần, một nhà trị liệu, hoặc đơn giản là trò chuyện với một người bạn. Đây có thể là sở thích cá nhân, nhưng tôi thấy việc nói chuyện với bạn bè hiệu quả hơn nhiều so với việc vật lộn với chú thú cưng ảo của Finch, dù nó có dễ thương đến mấy.
Sức khỏe tinh thần là một mối quan tâm nghiêm túc, và lựa chọn tốt nhất là nói chuyện với một chuyên gia có thể giúp bạn tìm ra vấn đề và kê đơn thuốc phù hợp nếu cần. Các ứng dụng tự chăm sóc có thể giúp bạn ghi nhớ nhiệm vụ, nhưng việc tự chẩn đoán trên internet hoặc thông qua bất kỳ ứng dụng nào có thể gây hại nhiều hơn là lợi.
5. Tiến Bộ Ảo Và Thiếu Thực Tế
Mặc dù bạn có thể đạt được những “chuỗi ngày liên tiếp” và được ứng dụng gán mác “ngôi sao”, điều đó không nhất thiết đồng nghĩa với tiến bộ thực tế trong cuộc sống. Trên Finch, tôi đã đạt được tiêu chí hoạt động tối thiểu hàng ngày chỉ bằng cách ra khỏi giường, đánh răng, rửa mặt và uống một ly nước. Ứng dụng sau đó cho rằng tôi đang có một “chuỗi thành công”, trong khi thực tế tôi thậm chí còn chưa bắt đầu ngày làm việc một cách đúng nghĩa.
Màn hình hiển thị điểm số trên ứng dụng Habitica
Bạn có thể làm cho tiến độ trong ứng dụng song hành với tiến độ ngoài đời thực, nhưng điều đó đòi hỏi bạn phải kiểm soát thủ công gần như mọi khía cạnh của ứng dụng. Hơn nữa, ứng dụng không thể kiểm tra xem bạn đã hoàn thành nhiệm vụ hay chưa. Tất cả những gì nó cần là bạn chạm vào một nút trên màn hình điện thoại — điều mà tôi đã làm nhiều lần chỉ để loại bỏ một thông báo hoặc để ứng dụng ngừng làm phiền.
Bạn có thể đạt được tiến bộ tương tự với những công cụ đơn giản như Google Tasks hoặc Sticky Notes trên Windows. Đặc biệt, Google Tasks là một ứng dụng tuyệt vời để thiết lập danh sách việc cần làm và nhận lời nhắc đúng lúc, và nó không hề coi nhẹ các nhiệm vụ của bạn hay yêu cầu bạn “điểm danh” trừ khi cần thiết.
6. Lo Ngại Về Quyền Riêng Tư Dữ Liệu
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, khi bạn sử dụng một ứng dụng tự chăm sóc bản thân, bạn đang cung cấp cho ứng dụng rất nhiều dữ liệu về chính mình và ít nhất là thói quen sử dụng điện thoại của bạn. Điều này tạo ra một mối lo ngại lớn về quyền riêng tư, vì bất kỳ vi phạm dữ liệu nào cũng có thể cung cấp cho kẻ xâm nhập toàn bộ “bản đồ” cuộc sống của bạn.
Những ứng dụng này khuyến khích bạn thành thật và cởi mở, điều đó có nghĩa là bạn sẽ ghi lại những điều mình đang vật lộn, và những điều bạn muốn cải thiện về bản thân. Đó không phải là loại thông tin mà bạn muốn bị rò rỉ hoặc bán trên một diễn đàn dark web.
Một mối lo ngại khác là dữ liệu của bạn có thể bị bán cho các nhà môi giới dữ liệu và nhà quảng cáo để chạy quảng cáo nhắm mục tiêu. Điều này không phải là mới, và gần như mọi ứng dụng trên điện thoại của bạn đều thu thập và gửi một số dữ liệu về bạn cho các nhà quảng cáo. Tuy nhiên, mức độ thông tin mà các ứng dụng tự chăm sóc bản thân có được khiến chúng trở nên hiệu quả hơn đối với các nhà quảng cáo, và do đó, là một mối lo ngại lớn hơn về quyền riêng tư đối với bạn.
Các ứng dụng self-help đến với rất nhiều lời hứa hẹn nhưng không nhất thiết phải thực hiện được chúng. Bất chấp mọi tuyên bố, chúng có thể khiến vấn đề trở nên tồi tệ hơn. Mặt khác, nếu bạn chỉ muốn một ứng dụng nhắc nhở nhiệm vụ và giúp bạn sắp xếp cuộc sống, một danh sách việc cần làm đơn giản cũng đủ. Theo kinh nghiệm của tôi, cả hai đều đòi hỏi cùng một mức độ kỷ luật.
Bạn nghĩ sao về các ứng dụng self-help? Chúng có thực sự giúp bạn cải thiện cuộc sống, hay chỉ là một công cụ khác gây xao nhãng? Hãy chia sẻ ý kiến của bạn trong phần bình luận bên dưới và cùng thảo luận nhé!
