Keylogger là một loại phần mềm gián điệp tinh vi, không gây ra những sự cố rõ ràng hay làm hỏng hệ thống của bạn. Thay vào đó, nó âm thầm ẩn mình, ghi lại mọi thao tác bàn phím và theo dõi hoạt động của bạn. Keylogger có khả năng đánh cắp tên tài khoản, mật khẩu và thông tin ngân hàng mà không hề báo động, khiến người dùng khó lòng phát hiện. Chính vì lẽ đó, việc kiểm tra máy tính định kỳ để tìm kiếm loại mã độc nguy hiểm này là vô cùng cần thiết. Bài viết này của MeoCongNghe.com sẽ hướng dẫn bạn những phương pháp hiệu quả để phát hiện và gỡ bỏ keylogger, bảo vệ thông tin cá nhân và tài sản số của bạn.
1. Kiểm Tra Phần Mềm Lạ Trong Quản Lý Tác Vụ (Task Manager/Activity Monitor)
Khi nghi ngờ có keylogger trên máy tính, bước đầu tiên bạn nên làm là kiểm tra các chương trình đang chạy ngầm trong Trình quản lý Tác vụ (Task Manager) trên Windows hoặc Giám sát Hoạt động (Activity Monitor) trên macOS. Việc tìm kiếm các ứng dụng không quen thuộc có thể là dấu hiệu rõ ràng của một keylogger đang hoạt động.
Nếu bạn phát hiện một ứng dụng lạ, hãy tìm kiếm tên của nó trên Google để xác định loại phần mềm đó. Một số keylogger phổ biến thường thấy bao gồm Spyera, HoverWatch, TiSPY, iKeyMonitor và XNSPY. Tuy nhiên, đừng mong đợi sẽ thấy những cái tên này hiển thị trực tiếp trong Task Manager hay Activity Monitor. Các ứng dụng này thường ẩn mình dưới những tên tiến trình hệ thống chung chung hoặc giả mạo để tránh bị phát hiện. Dù vậy, bất kỳ tiến trình nào trông không quen thuộc, đặc biệt là những tiến trình tiêu tốn nhiều bộ nhớ hoặc CPU, đều đáng để bạn điều tra kỹ lưỡng.
Màn hình MacBook hiển thị ứng dụng Giám sát Hoạt động (Activity Monitor) với các tiến trình đang chạy.
Nếu bạn phát hiện bất kỳ ứng dụng nào trong số này đang chạy trên PC của mình, đó là bằng chứng cho thấy một keylogger đã được cài đặt và đang giám sát mọi thao tác gõ phím. Bạn có thể vô hiệu hóa nó bằng cách nhấp chuột phải vào ứng dụng đáng ngờ và chọn “End task” (Kết thúc tác vụ).
Tuy nhiên, hành động này chỉ tắt ứng dụng trong phiên hiện tại và nó có thể sẽ tự khởi động lại khi bạn khởi động lại máy tính. Để ngăn chặn điều này, bạn cần truy cập vào Task Manager > Startup apps (Ứng dụng khởi động) và tìm ứng dụng đó trong danh sách. Khi tìm thấy, nhấp chuột phải vào nó và chọn Disable (Vô hiệu hóa). Đối với người dùng macOS, bạn có thể làm tương tự bằng cách chọn ứng dụng đáng ngờ trong Activity Monitor và chọn Force Quit (Buộc thoát). Sau đó, bạn cũng nên xóa nó khỏi các ứng dụng khởi động cùng Mac để ngăn chặn việc tự bật mỗi khi khởi động lại máy tính.
2. Gỡ Bỏ Các Ứng Dụng Không Mong Muốn
Các bước trên chỉ giúp dừng keylogger hoạt động tạm thời, nhưng nó vẫn còn tồn tại trong hệ thống của bạn. Để gỡ bỏ keylogger hoàn toàn trên Windows, hãy đi tới Settings > Apps > Installed apps (Cài đặt > Ứng dụng > Ứng dụng đã cài đặt) và tìm kiếm chương trình bạn vừa vô hiệu hóa. Khi tìm thấy, nhấp vào biểu tượng ba chấm bên cạnh ứng dụng và chọn Uninstall (Gỡ cài đặt).
Giao diện "Ứng dụng đã cài đặt" (Installed apps) trên Windows 11, hiển thị danh sách các chương trình để gỡ bỏ.
Thực hiện theo các hướng dẫn tương ứng để gỡ bỏ ứng dụng. Sau khi hoàn tất, hãy khởi động lại máy tính để đảm bảo nó đã được loại bỏ hoàn toàn. Bạn cũng nên xem xét tất cả các ứng dụng đã cài đặt khác trên hệ thống để đảm bảo không bỏ sót bất kỳ mã độc không mong muốn nào đang ẩn nấp. Người dùng macOS cũng nên làm tương tự, có nhiều cách để gỡ cài đặt ứng dụng trên macOS. Bằng cách thực hiện một trong các bước này, bạn có thể loại bỏ bất kỳ keylogger nào mà bạn nghi ngờ đã được cài đặt trên máy tính của mình.
3. Sử Dụng Phần Mềm Diệt Virus Để Quét Mã Độc
Việc gỡ bỏ chương trình đáng ngờ không có nghĩa là máy tính của bạn sẽ không bị nhiễm lại, hoặc keylogger đã được loại bỏ hoàn toàn. Đó là lý do tại sao bạn nên cài đặt một phần mềm diệt virus hoặc bộ phần mềm bảo mật để bảo vệ PC của mình khỏi các mối đe dọa, bao gồm cả keylogger.
Microsoft Defender là lựa chọn tuyệt vời cho hầu hết người dùng, nhưng nếu bạn muốn kiểm tra kỹ hơn Defender hoặc muốn có một “ý kiến thứ hai”, có nhiều trang web quét virus trực tuyến miễn phí đáng để sử dụng. Bạn cũng có thể cân nhắc tải xuống và cài đặt Malwarebytes, một công cụ quét mã độc mạnh mẽ và tiện dụng khác.
Giao diện của Microsoft Defender Antivirus trên Windows 11, cho phép người dùng thực hiện quét và kiểm tra bảo mật.
Tóm lại, bạn cần quét hệ thống của mình để tìm mã độc và loại bỏ bất kỳ mục nguy hiểm nào mà phần mềm diệt virus báo cáo. Sau khi gỡ bỏ mã độc bằng antivirus, hãy khởi động lại hệ thống và chạy quét lại để xem liệu nó có phát hiện thêm điều gì khác không. Nếu phần mềm diệt virus liên tục báo cáo cùng một loại mã độc, bạn có thể đã bị nhiễm mã độc dai dẳng nguy hiểm hơn, loại này khó gỡ bỏ hơn. Trong trường hợp đó, bạn có thể cần tìm kiếm sự trợ giúp chuyên nghiệp (hoặc thử “phương án hạt nhân” ở cuối bài viết này!).
4. Kiểm Tra Các Thiết Bị Phần Cứng Lạ
Mặc dù hầu hết mọi người thường nghĩ mã độc là phần mềm được cài đặt trên máy tính, một số keylogger lại chặn tín hiệu giữa bàn phím và PC của bạn. Điều này có thể xảy ra thông qua một bộ chuyển đổi (adapter) được gắn giữa bàn phím và CPU, hoặc cũng có thể là qua một cáp USB giả mạo.
Để tự bảo vệ mình, bạn cần định kỳ kiểm tra các cổng kết nối trên máy tính để xem có bất kỳ bộ chuyển đổi lạ nào được gắn vào chúng không. Bạn cũng nên cẩn trọng với các loại cáp giả mạo, vì một số cáp USB có thể chứa phần cứng độc hại. Điều này đặc biệt đúng nếu máy tính của bạn được đặt ở nơi công cộng, như văn phòng mở. Ngay cả khi PC của bạn được đặt trong một căn phòng khá an toàn hoặc tại nhà riêng, việc kiểm tra định kỳ vẫn là một hành động khôn ngoan để bảo vệ bản thân.
Tuy nhiên, phần cứng độc hại không phải là phương pháp phổ biến để theo dõi thao tác bàn phím, vì hầu hết các phương pháp phần cứng thường được áp dụng cho các nạn nhân cụ thể. Hầu hết người dùng nên cảnh giác hơn với phần mềm theo dõi gõ phím.
5. Phương Án Cuối Cùng: Đặt Lại Máy Tính Hoặc Cài Mới Hệ Điều Hành
Nếu sau tất cả các bước trên mà bạn vẫn cảm thấy máy tính của mình đang bị nhắm đến, “phương án hạt nhân” là đặt lại PC của bạn. Khi thực hiện, hãy chọn tùy chọn “Remove everything” (Xóa mọi thứ) để đảm bảo không còn gì sót lại. Việc này có thể bất tiện vì mọi dữ liệu sẽ bị xóa khỏi máy tính, nhưng ít nhất bạn sẽ có một khởi đầu hoàn toàn sạch sẽ. Nếu bạn sử dụng dịch vụ lưu trữ đám mây hoặc ổ cứng ngoài, bạn cũng nên kiểm tra các tệp đã lưu trữ để đảm bảo không có mã độc nào ẩn nấp trong kho lưu trữ của mình. Bạn cũng có thể cân nhắc cài đặt lại Windows sạch, nơi bạn sẽ xóa toàn bộ ổ đĩa và bắt đầu lại từ đầu.
Màn hình tùy chọn "Đặt lại PC này" (Reset this PC) trên Windows 11, với lựa chọn xóa mọi thứ hoặc giữ lại tệp.
Keylogger rất lén lút nhưng không phải là không thể ngăn chặn. Bằng cách kết hợp sự cảnh giác với việc quét định kỳ, thói quen duyệt web an toàn và kiểm tra phần cứng thường xuyên, bạn có thể luôn đi trước một bước. Khi có nghi ngờ, việc đặt lại hoàn toàn thiết bị sẽ mang lại cho bạn một nền tảng sạch sẽ và an toàn.
Hãy chia sẻ kinh nghiệm của bạn về việc phát hiện và gỡ bỏ keylogger trong phần bình luận bên dưới!
