Nghe audiobook (sách nói) là một cách tuyệt vời để tận dụng thời gian chết, giúp tôi hoàn thành chuyến đi bộ 10.000 bước mà không cảm thấy nhàm chán, hay dọn sạch chồng bát đĩa đầy bọt. Thế nhưng, không giống như việc đọc sách giấy truyền thống, tôi thường gặp khó khăn trong việc ghi nhớ hầu hết những gì mình đã nghe. Sau khi thử nghiệm nhiều phương pháp khác nhau, tôi đã tìm ra những cách đơn giản để biến nội dung từ audiobook trở nên “đọng lại” trong tâm trí.
1. Chọn Audiobook Phù Hợp Cho Việc Học Tập Chủ Động
Không phải tất cả các audiobook đều được tạo ra như nhau khi nói đến mục đích học hỏi. Trước đây, tôi thường chọn sách một cách ngẫu nhiên hoặc dựa trên mức độ phổ biến. Điều đó dẫn đến sự thất vọng vì một số người kể chuyện nói quá nhanh hoặc bằng giọng đơn điệu. Số khác lại có cấu trúc kém, khiến việc theo dõi các luận điểm chính trở nên khó khăn.
Việc chọn đúng audiobook đã thay đổi mọi thứ. Tôi bắt đầu chọn hồi ký và tự truyện khi làm những công việc nhàm chán hàng ngày. Ví dụ, cuốn Educated của Tara Westover là một trong những cuốn yêu thích của tôi. Các audiobook được chia thành các chương ngắn, rõ ràng hoạt động tốt nhất cho việc nghe thụ động. Chúng cho phép tôi tạm dừng, suy ngẫm và tiêu hóa nội dung từng chút một.
Vì tôi sử dụng Audible cho hầu hết các audiobook, ứng dụng này cho phép tôi nghe thử một đoạn. Điều này giúp tôi kiểm tra xem giọng đọc và tốc độ có phù hợp với mình không. Đọc các đánh giá của người dùng trên một số trang web đánh giá sách uy tín cũng cung cấp manh mối về nội dung. Hãy tìm kiếm những đề cập cụ thể về “phiên bản audiobook” vì trải nghiệm có thể hoàn toàn khác nhau giữa các định dạng.
Giao diện ứng dụng Audible hiển thị tùy chọn nghe thử (Sample) một cuốn audiobook, giúp người dùng kiểm tra giọng đọc và tốc độ kể chuyện trước khi mua, hỗ trợ việc chọn audiobook phù hợp.
Việc chọn đúng audiobook trong đúng tình huống sẽ giúp não bộ bạn sẵn sàng tiếp thu và ghi nhớ nhiều hơn. Hãy kết nối những cuốn sách chứa nhiều kiến thức với một hoạt động tương tự. Chẳng hạn, tôi đã nghe Born to Run khi đang chạy bộ và cảm thấy mình tiếp thu được nhiều hơn từ cuốn sách.
2. Tận Dụng Tính Năng Điều Chỉnh Tốc Độ và Tua Lại Thông Minh
Tôi từng nghĩ rằng việc nghe audiobook ở tốc độ 1.5x – 2x là cách nhanh nhất để hoàn thành một cuốn sách. Thay vào đó, tôi nhận ra điều đó thường có nghĩa là bỏ lỡ các chi tiết quan trọng hoặc phải tua đi tua lại nhiều lần. Việc bật đi bật lại đó trở nên khó chịu và làm gián đoạn dòng chảy nghe của tôi.
Điều chỉnh tốc độ phát lại dựa trên nội dung đã giúp ích rất nhiều. Đối với các chủ đề dễ hiểu, quen thuộc, tôi tăng tốc độ lên một chút – khoảng 1.25x – để nội dung trôi chảy. Nhưng đối với những ý tưởng phức tạp hoặc mới mẻ, việc giảm tốc độ xuống 0.75x hoặc thậm chí tốc độ bình thường sẽ cho não bộ tôi thời gian xử lý thông tin.
Khi tôi nghe thấy điều gì đó thú vị hoặc dày đặc, tôi sẽ tạm dừng và phát lại ngay lập tức. Sự củng cố này giúp tôi nắm bắt những sắc thái mà mình đã bỏ lỡ lần đầu. Hãy để nội dung dẫn dắt tốc độ của bạn. Đôi khi điều đó có thể có nghĩa là phải giảm tốc độ hoặc tua lại một phần hoặc một chương cụ thể nhiều hơn bạn muốn. Nhưng lợi ích là bạn có thể ghi nhớ những bài học chính tốt hơn.
Giao diện một ứng dụng nghe audiobook hiển thị thanh điều khiển tốc độ phát lại, cho phép người dùng tùy chỉnh tốc độ từ chậm (0.75x) đến nhanh (2x) để tối ưu việc tiếp thu nội dung, đặc biệt là các ý chính.
3. Ghi Chú Hoặc Đánh Dấu Khi Đang Nghe
Nghe thụ động chính là thủ phạm đằng sau khả năng ghi nhớ kém của tôi. Tôi bắt đầu thử nghiệm việc ghi chú và nó đã tạo ra sự khác biệt lớn. Ghi lại các ý tưởng, trích dẫn hoặc câu hỏi giúp tôi duy trì sự tập trung. Ngay cả những ghi chú đơn giản với các từ khóa cũng buộc tôi phải xử lý những gì mình đang nghe thay vì để nó trôi qua.
Hãy giữ cho việc này đơn giản nhất có thể. Tôi sử dụng Google Keep hoặc Apple Notes. Tôi thích Apple Notes vì các tính năng ghi chú nhanh chóng của nó. Apple Notes cho phép bạn đọc ghi chú bằng giọng nói và tự động chuyển đổi chúng thành văn bản. Điều này rất tiện lợi cho bản chất gần như rảnh tay của việc nghe audiobook.
Ứng dụng Audible cũng hỗ trợ tính năng Clips và Bookmarks (hoặc đánh dấu). Các ứng dụng audiobook khác cũng có tính năng cơ bản này. Tôi sử dụng chúng để “cắt” các đoạn yêu thích của mình, viết ghi chú riêng hoặc chỉ đánh dấu các phần quan trọng. Sau này, tôi có thể xem lại những điểm nổi bật và ghi chú đã lưu mà không cần nghe lại toàn bộ cuốn sách.
Giao diện ứng dụng Audible hiển thị tính năng tạo Clips (đoạn cắt) và thêm ghi chú cá nhân vào một đoạn nội dung đang nghe, giúp người dùng dễ dàng đánh dấu và ghi nhớ các ý tưởng quan trọng trong audiobook.
Nếu việc viết hoặc đánh dấu không thể thực hiện được trong khi nghe, hãy tạm dừng ở các khoảng nghỉ chương để tóm tắt các điểm chính bằng ứng dụng Voice Memo trên iPhone hoặc ứng dụng Ghi âm trên Android. Có rất nhiều ứng dụng nhật ký giọng nói cũng có sẵn.
4. Kết Hợp Audiobook Với Tóm Tắt Trực Quan Hoặc Văn Bản
Một số ý tưởng phức tạp hoặc trừu tượng, và chỉ riêng lời nói không thể đọng lại lâu. Việc tạo tóm tắt trực quan hoặc văn bản giúp lấp đầy khoảng trống đó. Sau khi hoàn thành một chương hoặc một buổi nghe, tôi dành 5-10 phút để tạo một sơ đồ tư duy đơn giản hoặc dàn ý. Điều này cho thấy mối liên hệ giữa các khái niệm và làm nổi bật bức tranh tổng thể.
Tôi đã thử nghiệm với Freeform trên iPhone/iPad để ghi chú trực quan phong phú. Các bản tóm tắt trực quan không cần phải là một tác phẩm nghệ thuật hoàn hảo. Bạn có thể sử dụng các hộp phác thảo và mũi tên trên giấy hoặc sử dụng các công cụ kỹ thuật số như Google Docs hay các ứng dụng sơ đồ tư duy miễn phí. Hành động tổ chức suy nghĩ bằng tay một cách trực quan sẽ tạo ra những “móc” ghi nhớ mạnh mẽ hơn.
Nếu các bản tóm tắt bằng văn bản phù hợp với bạn, hãy viết ra những ý chính bằng lời của riêng bạn. Chỉ cần dịch âm thanh thành văn bản có thể làm sâu sắc thêm sự hiểu biết. Tất nhiên, hãy lên lịch xem lại ghi chú thường xuyên nếu bạn muốn thực hiện một cách có chủ đích.
Hình ảnh minh họa việc sử dụng ứng dụng Freeform trên iPad để tạo sơ đồ tư duy hoặc ghi chú trực quan, với các ô ghi chú (sticky notes) được sắp xếp để tóm tắt và đánh dấu các chương sách, giúp tăng cường khả năng ghi nhớ nội dung audiobook.
Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng việc kết hợp nghe với viết hoặc hình ảnh sẽ kích hoạt nhiều phần não bộ. Điều đó giúp việc gợi nhớ dễ dàng và đáng tin cậy hơn sau này.
5. Lập Kế Hoạch Hành Động Ngay Lập Tức Sau Khi Nghe
Một lý do lớn khiến tôi gặp khó khăn trong việc ghi nhớ là tôi không bao giờ áp dụng những gì mình đã học. Tôi nhảy sang cuốn sách tiếp theo, và kiến thức vẫn trừu tượng, tách rời khỏi cuộc sống hàng ngày của tôi.
Bây giờ, tôi luôn lập kế hoạch hành động ngay sau khi nghe. Điều này có thể đơn giản như việc viết ra một hoặc hai điều để thử dựa trên lời khuyên của audiobook. Ví dụ, nếu tôi nghe một cuốn sách về năng suất, tôi sẽ chọn một thói quen mới để thử vào tuần tới. Hoặc nếu đó là về sức khỏe, tôi đặt một mục tiêu nhỏ như uống nhiều nước hơn hàng ngày.
Giờ đây, nhờ vào AI, chúng ta có thể yêu cầu chúng tạo ra các bước hành động chi tiết cho mình. Có một kế hoạch cụ thể sẽ kết nối các bài học với thực tế của tôi. Nó mang lại cho tôi động lực để ghi nhớ và sử dụng các ý tưởng. Và hành động củng cố việc học thông qua thực hành. Thông thường, tôi sẽ trì hoãn việc bắt đầu một cuốn sách mới cùng thể loại. Nếu không có bước này, audiobook chỉ trở thành một phần của sự quá tải thông tin.
Màn hình điện thoại hiển thị ứng dụng chatbot AI đang liệt kê các bước hành động cụ thể dựa trên nội dung một cuốn audiobook về năng suất, minh họa cách AI có thể hỗ trợ người dùng lập kế hoạch ứng dụng kiến thức từ sách nói.
Nếu có thể, hãy tìm một người bạn để dạy lại những bài học từ cuốn sách. Việc dạy lại sẽ củng cố kiến thức cơ bản của bạn, và người học cũng sẽ được hưởng lợi. Nếu bạn không thể tìm thấy ai, hãy biến ChatGPT thành gia sư và trở thành một học sinh.
Việc biến audiobook thành kiến thức đọng lại trong trí nhớ đòi hỏi sự chủ động và có ý đồ khi nghe. Nó bắt đầu từ việc chọn đúng tựa sách, sau đó ghi chú để tạo tiền đề cho việc ghi nhớ tốt hơn. Xen kẽ đó, việc bổ sung tóm tắt trực quan và tạo kế hoạch hành động sẽ giúp nội dung audiobook bám chặt vào tâm trí bạn. Hãy bắt đầu áp dụng những mẹo này để tối ưu hóa hành trình nghe sách của bạn ngay hôm nay!
