Ảnh chụp màn hình (screenshot) là một tính năng tiện lợi đến mức chúng ta thường coi chúng là tạm thời và vô hại. Từ việc lưu lại công thức nấu ăn, địa chỉ, đến những khoảnh khắc vui vẻ, chúng ta hiếm khi nghĩ đến việc xóa chúng. Tuy nhiên, đằng sau sự tiện lợi ấy là những rủi ro bảo mật tiềm ẩn mà ít ai ngờ tới. Một số ảnh chụp màn hình có thể trở thành “mỏ vàng” cho tin tặc, kẻ đánh cắp danh tính, hoặc thậm chí là những người tò mò không mong muốn. Trên thực tế, nhiều người dùng Việt Nam vẫn chưa nhận thức đầy đủ về mối nguy hiểm này. Đã đến lúc bạn nên dành vài phút lướt qua thư viện ảnh của mình và kiểm tra xem có bất kỳ ảnh chụp màn hình nào dưới đây tồn tại hay không. Nếu có, hãy sao lưu cẩn thận (nếu cần) và xóa chúng ngay lập tức để bảo vệ thông tin cá nhân của bạn.
1. Ảnh Chụp Số Dư Tài Khoản Ngân Hàng
Người dùng đang thao tác trên ứng dụng ngân hàng di động trên smartphone.
Việc chụp nhanh ảnh màn hình số dư tài khoản ngân hàng có thể cảm thấy vô hại. Có thể bạn muốn theo dõi tiến độ tiết kiệm, xác nhận một giao dịch chuyển tiền, hoặc đơn giản là để ghi nhớ nhanh. Thế nhưng, những con số và thông tin tưởng chừng như vô tội này lại có thể cực kỳ nguy hiểm nếu rơi vào tay kẻ xấu.
Ảnh chụp màn hình tài khoản ngân hàng thường không chỉ hiển thị mỗi số dư. Chúng có thể vô tình bao gồm một phần số tài khoản, lịch sử các giao dịch gần đây, tên ngân hàng bạn sử dụng, thậm chí là giao diện ứng dụng ngân hàng đặc trưng. Nếu điện thoại của bạn không may bị mất, bị đánh cắp, hoặc bị tấn công mạng, kẻ xấu có thể dễ dàng ghép nối các mảnh ghép thông tin: bạn đang giao dịch với ngân hàng nào, số tiền bạn có là bao nhiêu, và thói quen chi tiêu của bạn ra sao.
Với những thông tin chi tiết như vậy, tội phạm mạng có thể tạo ra các tin nhắn lừa đảo (phishing) vô cùng thuyết phục, giả mạo ngân hàng của bạn, hoặc sử dụng chúng như một phần của kế hoạch đánh cắp danh tính quy mô lớn hơn. Thay vì lưu trữ những ảnh chụp màn hình tài chính này trong thư viện ảnh, hãy sử dụng các công cụ tích hợp sẵn của ngân hàng để xuất sao kê hoặc lịch sử giao dịch một cách an toàn. Nếu bạn thực sự cần chụp ảnh màn hình, hãy cắt bỏ những thông tin cá nhân nhạy cảm và di chuyển ảnh đó vào một thư mục bảo mật. Tốt hơn hết, hãy xóa chúng ngay khi bạn đã hoàn tất công việc.
2. Mật Khẩu hoặc Thông Tin Đăng Nhập
Giao diện trình quản lý mật khẩu 1Password hiển thị các câu hỏi bảo mật và thông tin đăng nhập được mã hóa.
Có thể bạn vừa thiết lập một mạng Wi-Fi mới và nhanh chóng chụp ảnh màn hình mật khẩu. Hoặc bạn chụp ảnh màn hình kho lưu trữ của trình quản lý mật khẩu để tham khảo nhanh. Hay thậm chí, bạn chụp mã xác thực hai yếu tố (2FA) trước khi chuyển đổi thiết bị. Dù lý do là gì, việc lưu trữ mật khẩu hoặc chi tiết đăng nhập trong thư viện ảnh của bạn chẳng khác nào “mời gọi” rắc rối.
Không giống như một trình quản lý mật khẩu chuyên nghiệp được mã hóa mạnh mẽ, thư viện ảnh trên điện thoại của bạn không được mã hóa bảo vệ. Hơn nữa, rất nhiều ứng dụng đã được cấp quyền truy cập vào thư viện này. Chỉ cần một lỗ hổng bảo mật của ứng dụng bất kỳ, một vụ rò rỉ dữ liệu từ dịch vụ đám mây, hoặc đơn giản là một người tò mò có quyền truy cập vào điện thoại đã mở khóa của bạn, nhiều tài khoản cá nhân của bạn có thể bị xâm phạm chỉ trong tích tắc. Hãy luôn sử dụng các giải pháp quản lý mật khẩu an toàn và đáng tin cậy.
3. Giấy Tờ Tùy Thân và Tài Liệu Du Lịch
Hộ chiếu và thẻ lên máy bay được đặt gọn gàng, tượng trưng cho tài liệu du lịch quan trọng.
Nếu bạn từng đi du lịch và muốn có bản sao dự phòng của hộ chiếu, visa hoặc giấy phép lái xe, có lẽ bạn đã chụp ảnh màn hình để tiện sử dụng. Mặc dù điều đó dễ hiểu, nhưng nó không hoàn toàn an toàn. Những tài liệu này chứa dữ liệu cá nhân nhạy cảm: họ tên đầy đủ, ngày sinh, quốc tịch, số tài liệu, và đôi khi cả chữ ký hoặc ảnh của bạn. Nếu tin tặc truy cập được vào thư viện ảnh của bạn, họ không chỉ “đánh cắp” một bức ảnh mà còn sở hữu một hồ sơ danh tính đầy đủ của bạn.
Điều đáng chú ý là các ảnh chụp màn hình liên quan đến du lịch như thẻ lên máy bay thường bao gồm mã QR hoặc mã vạch, có thể được quét để tiết lộ thông tin đặt chỗ, số tài khoản khách hàng thân thiết và các thông tin du lịch khác. Trong một số trường hợp, dữ liệu này thậm chí có thể được sử dụng để sửa đổi hoặc hủy đặt chỗ của bạn. Tốt hơn hết, bạn nên lưu trữ những loại hình ảnh này trong ví kỹ thuật số có mã hóa hoặc một thư mục bảo mật yêu cầu mật khẩu hoặc dấu vân tay để truy cập. Và luôn nhớ xóa những hình ảnh đó sau chuyến đi hoặc khi tài liệu không còn cần thiết nữa.
4. Các Cuộc Trò Chuyện Riêng Tư
Màn hình điện thoại hiển thị tin nhắn lừa đảo (phishing scam text), biểu tượng cảnh báo các cuộc trò chuyện riêng tư cần được bảo vệ.
Lưu lại ảnh chụp màn hình các tin nhắn văn bản, tin nhắn trực tiếp (DM) hay email có thể trở thành thói quen thứ hai của nhiều người. Tuy nhiên, vấn đề là chúng thường mang theo nhiều thông tin nhạy cảm hơn bạn nghĩ. Bạn có thể vô tình lưu số điện thoại, tên người dùng hoặc email của ai đó mà không hề nhận ra. Cuộc trò chuyện cũng có thể đi sâu vào những lĩnh vực riêng tư, như câu chuyện cá nhân, những câu đùa nội bộ, hay thông tin công việc mà đáng lẽ không bao giờ được phép rời khỏi cuộc trò chuyện.
Bây giờ, hãy hình dung có ai đó đang vuốt ngón tay qua thư viện ảnh của bạn, hoặc tệ hơn, tài khoản đám mây của bạn bị xâm phạm và những cuộc trò chuyện riêng tư đó bị lộ. Chắc chắn bạn sẽ đồng ý rằng điều đó không hề lý tưởng. Bạn cũng nên biết rằng ảnh chụp màn hình có thể dễ dàng bị lấy ra khỏi ngữ cảnh, bị hiểu sai, hoặc bị sử dụng cho mục đích tống tiền, lừa đảo (phishing) nhắm vào bạn hoặc người bạn đang trò chuyện cùng. Nếu thực sự cần lưu một ảnh chụp màn hình tin nhắn, hãy tự giúp mình (và người kia) bằng cách sao chép và dán chỉ phần quan trọng vào một ứng dụng ghi chú bảo mật hoặc che đi các thông tin nhận dạng và di chuyển nó đến nơi an toàn hơn.
5. Hồ Sơ Y Tế hoặc Kết Quả Xét Nghiệm
Thông tin sức khỏe là vấn đề rất cá nhân và không nên được xử lý một cách tùy tiện, đặc biệt là khi nó ở dạng ảnh chụp màn hình. Bạn có thể đã lưu một đơn thuốc, kết quả xét nghiệm, hoặc thậm chí là hóa đơn bệnh viện. Tuy nhiên, vấn đề với việc đó là hồ sơ y tế tiết lộ rất nhiều thông tin nhạy cảm, có thể bị kẻ xấu lợi dụng theo những cách mà bạn không ngờ tới.
Ngoài những lo ngại về quyền riêng tư, ảnh chụp màn hình y tế có thể phơi bày tên, ngày tháng, thông tin bác sĩ, chi tiết bảo hiểm, và tình trạng sức khỏe của bạn, tiềm ẩn nguy cơ cho tội phạm mạng. Nếu bị chia sẻ, thông tin này có thể khiến bạn gặp rủi ro bị lừa đảo, tống tiền, phân biệt đối xử hoặc đơn giản là gây bối rối, phiền toái. Nếu bạn cần truy cập thông tin sức khỏe của mình khi đang di chuyển, an toàn hơn là sử dụng ứng dụng chính thức của nhà cung cấp dịch vụ y tế của bạn, vì chúng thường có các biện pháp bảo vệ quyền riêng tư được tích hợp sẵn.
6. Xác Nhận Mua Hàng hoặc Vé Điện Tử
Màn hình điện thoại hiển thị xác nhận đơn hàng của Tesla Cybertruck, tượng trưng cho thông tin mua sắm cần được bảo mật.
Ảnh chụp màn hình xác nhận đơn hàng, vé sự kiện, hoặc hóa đơn mua sắm cũng thường chứa đầy đủ các chi tiết mà tội phạm có thể sử dụng theo những cách độc hại. Mã QR và mã vạch trên vé điện tử đặc biệt rủi ro. Nếu ai đó truy cập được vào hình ảnh đó, họ có thể quét mã và sử dụng nó trước bạn. Họ thậm chí có thể bán lại các ảnh chụp màn hình vé điện tử trực tuyến trước khi bạn, chủ sở hữu ban đầu, nhận ra điều gì đã xảy ra.
Vì vậy, đối với các sự kiện và đặt chỗ, việc in một bản cứng và cất nó trong túi hoặc ví của bạn thường là lựa chọn thông minh hơn, đặc biệt nếu bạn đến một nơi có dịch vụ di động kém. Bạn cũng có thể thêm vé vào ứng dụng ví chính thức của điện thoại (như Apple Wallet hoặc Google Wallet), ứng dụng này sẽ bảo vệ chúng phía sau màn hình khóa và cài đặt bảo mật của thiết bị. Đối với hóa đơn mua sắm hoặc xác nhận trực tuyến, hãy cân nhắc chuyển tiếp email đó cho chính bạn với một tiêu đề tùy chỉnh không gây chú ý và sau đó cất chúng vào một thư mục được chỉ định trong hộp thư đến của bạn. Bằng cách đó, chúng dễ tìm khi bạn cần và không nằm “phơi bày” trong thư viện ảnh của bạn cho bất kỳ ứng dụng tò mò nào “ngó nghiêng”.
7. Tài Liệu Công Việc
Điện thoại hiển thị thư viện ảnh với các ảnh chụp màn hình, cùng biểu tượng thùng rác để khuyến khích việc xóa ảnh chụp màn hình trên điện thoại Android.
Ảnh chụp màn hình liên quan đến công việc có thể làm rò rỉ thông tin nhạy cảm của công ty, chi tiết dự án, hoặc dữ liệu khách hàng. Ngay cả những nội dung tưởng chừng như nhàm chán cũng có thể hiển thị tên, cổng đăng nhập, hoặc các sáng kiến chưa được công bố, điều này có thể vi phạm các thỏa thuận bảo mật (NDA) hoặc chính sách bảo vệ dữ liệu của công ty.
Không chỉ có thể khiến bạn gặp rắc rối với nhà tuyển dụng, mà nếu điện thoại của bạn bị xâm nhập, sự rò rỉ có thể vượt xa dữ liệu cá nhân của bạn, ảnh hưởng nghiêm trọng đến doanh nghiệp. Luôn tuân thủ chính sách bảo mật thông tin của công ty và hạn chế việc lưu trữ tài liệu công việc trên thiết bị cá nhân không được bảo mật đúng cách.
Ảnh chụp màn hình thực sự tiện lợi, nhưng đi kèm với sự tiện lợi đó là trách nhiệm. Nếu bạn không muốn thứ gì đó được hiển thị trên máy chiếu trong một căn phòng đông người, thì có lẽ nó cũng không nên nằm trong thư viện ảnh của bạn. Hãy thiết lập một lời nhắc nhở hàng tháng để dọn dẹp thư mục ảnh chụp màn hình của mình và cân nhắc sử dụng các giải pháp lưu trữ an toàn, mã hóa cho bất kỳ thông tin nào dù chỉ là nhạy cảm một chút. Đừng quên ghé thăm MeoCongNghe.com để cập nhật thêm các mẹo bảo mật công nghệ hữu ích khác!
